اعلام رتبه‌ بندی شرکت‌ های هواپیمایی تا چند هفته دیگر

 کن نیوز| ™نتایج «رتبه‌بندی شرکت‌های هواپیمایی» تا چند هفته دیگر اعلام عمومی می‌شود.

این فرآیند مقدمه ای بر تغییر روند صدور مجوز فعالیت در این صنعت است و نه تنها مدل تعیین قیمت بلیت هواپیما را دستخوش تغییر می کند، بلکه حتی نحوه حضور ایرلاین ها در بازار را تحت تاثیر قرار می دهد. با اتمام پروسه رتبه بندی، قیمت بلیت هواپیما برای ایرلاین هایی که رتبه بالاتری دارند، آزاد خواهد ماند اما سایر شرکت های هواپیمایی متناسب با رتبه خود، ناگزیر باید چارچوب قیمت گذاری دستوری از سوی دولت را بپذیرند. آرمان بیات، کارشناس صنعت هوایی با اعلام جزئیات سه گامی که تا پیاده سازی الگوی جهانی در بخش حمل ونقل هوایی ایران طراحی شده است، ارزیابی خود از اثر عملیاتی شدن نظام رتبه بندی جدید بر شرکت های بزرگ، شرکت های کوچک و در نهایت مسافران را تشریح می کند.

رتبه بندی شرکت های هواپیمایی که بیشتر به عنوان فاز مقدماتی اصلاح نظام قیمت گذاری بلیت هواپیما شهرت دارد، از ابتدای امسال آغاز شده و قرار است تا چند هفته آینده، نتایج آن انتشار عمومی پیدا کند. سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان نهاد تنظیم گر در صنعت هوانوردی در حال ارزیابی شاخص های مربوطه در شرکت های هواپیمایی است و مبتنی بر نتایج این ارزیابی، به زودی رتبه شرکت های هواپیمایی فعال در کشور را اعلام خواهد کرد؛ ضمن اینکه دو گام مکمل دیگر در کنار رتبه بندی پیموده خواهد شد که این گزارش به آنها پرداخته است. پس از این دوره گذار، ساختار و فضای حاکم بر صنعت حمل ونقل هوایی دستخوش تغییرات بنیادی می شود و در اتمسفر جدید، همه ذی نفعان رضایت بیشتری نسبت به وضعیت فعلی خواهند داشت.

آرمان بیات، کارشناس صنعت حمل ونقل هوایی در گفت وگو با «دنیای اقتصاد»، ضمن تشریح سیاست های راهبردی جدیدی که با سیاستگذار حمل ونقل در بخش هوایی به کار گرفته است، گفت: رتبه بندی ایرلاین ها، به نوعی تغییر استراتژی در صنعت هوایی کشور است و آثار مطلوب آن در آینده منعکس خواهد شد.

وی توضیح داد: در قالب این رتبه بندی، شرکت های هواپیمایی فعلی و جدید باید در گام اول نسبت به تعیین مدل کسب و کار (Bussiness model) خود اقدام کرده و مشخص کنند که می خواهند در چه سطحی فعالیت کنند. مبتنی بر الگوهای رایج جهانی، چند مدل کسب و کار در این بخش وجود دارد که یکی از آنها Full-Service Carrier است؛ مدلی که بر اساس آن خدمات کامل به مسافر ارائه می شود.

در عین حال مدل های اقتصادی تری نیز وجود دارد که ممکن است سرمایه گذاران به آنها تمایل داشته باشند؛ در مقابل مدل  Low Cost Carrier به نوعی ارائه خدمات هوانوردی اقتصادی را پشتیبانی کرده و فقط «صندلی پرواز» را عرضه می کند؛ البته سایر خدمات به درخواست مسافر به صورت تفکیکی قابل فروش است.

وی با بیان اینکه کاربرد مهم رتبه بندی ایرلاین ها، طبقه بندی بازار حمل ونقل هوایی است، ادامه داد: ایرلاین ها باید مدل کسب و کار خود و خدماتی را که می خواهند به مسافران ارائه کنند، تعیین تکلیف کنند. این مدل با توجه به جنس تقاضا، فرهنگ بازار، اقتصاد بازار و امکاناتی که شرکت ها در اختیار دارند، تعیین تکلیف می شود.

برخی از مدل های کسب و کار برای بازارهای عمومی یا به اصطلاح اقتصادی تر طراحی شده اند تا طیف بیشتری از مسافران بتوانند از خدمات سفر هوایی استفاده کنند؛ ضمن اینکه در این مدل ها حقوق مسافر و تمایلات او به نوعی مبناست و مسافر خود انتخاب می کند که چه خدماتی را استفاده می کند.

به گفته بیات، شرکت هایی مثل هواپیمایی امارات، ترکیش ایر، ایران ایر و... از نوع ارائه دهندگان خدمات کامل هستند و شرکت هایی مثل ایر عربیا در کشور امارات، پگاسوس ترکیه و ایزی جت بریتانیا بر پایه نوع دوم یعنی مدل های کسب وکار بر پایه به حداقل رساندن هزینه های عملیاتی شکل گرفته اند و امکان پرواز با بهای بلیت پایین تر را برای متقاضیان  فراهم می کنند.

الگوی جدید قیمت گذاری بلیت

 گام دوم پیاده سازی الگوی جهانی در صنعت حمل ونقل هوایی، «ارزیابی کیفی خدمات ایرلاین ها» است. این همان مرحله ای است که به عنوان «رتبه بندی» شهرت پیدا کرده و در قالب آن قرار است متغیرهای کمی و کیفی مختلفی مورد سنجش قرار گیرد و مشابه آنچه در قالب اعطای «ستاره» در مجموعه هتل های کشور پیاده شده است، در مورد شرکت های هواپیمایی نیز اعمال شود.

بیات درباره نحوه رتبه بندی توضیح داد: هم شاخص های کمی و هم شاخص های کیفی در این رتبه بندی دخیل هستند. از تعداد و میانگین عمر ناوگان گرفته تا وضعیت تاخیرها، شکایات مسافران و پروازهای ابطالی که گویای میزان احترام ایرلاین به بازار هستند. همچنین در ازای ارائه خدمات پروازی در فرودگاه های کم برخوردار، امتیاز مثبتی برای شرکت ها در نظر گرفته شده است. وی با بیان اینکه قرار است شرکت ها به دنبال این رتبه بندی در چند طبقه دسته بندی شوند، گفت: در نهایت قیمت بلیت هواپیما برای شرکتی که بالاترین رتبه را کسب می کند، کاملا آزاد است و در پله های بعدی نیز دخالت دولتی در قیمت گذاری در دو سطح مختلف صورت خواهد گرفت.

به گفته این کارشناس صنعت حمل ونقل هوایی، در صورت پیاده سازی نظام قیمت گذاری جدید بر پایه رتبه بندی ایرلاین ها، تنها شرکت هایی می توانند راسا بهای بلیت خود را تعیین کنند که با مدیریت علمی، شاخص های کمی و کیفی خود را در وضعیت مطلوبی نگه دارند. به این ترتیب ایرلاین ها اگر خوب عمل کنند، درآمد خوبی خواهند داشت و اگر دچار مدیریت غیرعلمی و غیراقتصادی باشند، قرار نیست هزینه سوءمدیریت آنها را مردم پرداخت کنند.

به گفته بیات، با پیاده سازی این الگوی جدید که مقدمات آن در حال انجام است، دیگر شرکت های هواپیمایی نمی توانند با ارائه ضعیف ترین خدمات، قیمت بلیت آزاد را از مسافران دریافت کنند و به نوعی برای ماندن در رقابت، ناگزیر به اصلاح مدیریت خواهند بود.

 گیرد. با این حال آن گونه که بیات گفته است، این مدل قرار است در مورد ایرلاین های جدید که برای اخذ مجوز اقدام می کنند، پیاده شود.

وی با اشاره به نابسامانی های جدی در حوزه حمل ونقل هوایی که به شکل گیری ناترازی در این صنعت انجامیده است، ابراز امیدواری کرد با اعمال اصلاحات مذکور، این صنعت به باند مطلوب هدایت شود؛ به نحوی که همه ذی نفعان بتوانند در یک اکوسیستم رقابتی سالم بدون شکل گیری انحصار و تراستی برای برخی شرکت های خاص، متناسب با عیار خدمات خود، فعالیت کنند؛ در این صورت مردم نیز تاوان برخی سوءمدیریت ها در این حوزه را نخواند پرداخت.

علاج صنعت هوایی

صنعت هوایی ایران با چالش های متعددی مواجه است؛ از فرسودگی ناوگان گرفته تا بهره وری پایین فرودگاه ها و وابستگی به یارانه سوخت. شاید زمانی این طور به نظر می رسید که با آزادسازی قیمت بلیت، مشکلات این صنعت به تدریج حل می شود؛ اما با گذشت یک سال از حذف نقش دولت از پروسه تعیین قیمت بلیت هواپیما، اکنون جنس متفاوتی از مشکلات اقتصادی گریبان این صنعت را گرفته است. 

ایرلاین ها ماه هاست در غیاب رگولاتوری موثر، قیمت بلیت پروازهای خود را تعیین می کنند و با وجود تشدید قیمت بلیت، باز هم نسبت به افزایش قیمت تمایل نشان می دهند. در مقابل از تعداد مسافران پروازها کاسته شده و به این ترتیب تناسب پیشین میان عرضه و تقاضا دیگر برقرار نیست.

ادامه این روند، صنعت هواپیمایی کشور را زمین گیر خواهد کرد و از این رو ایفای نقش موثر دولت در تنظیم گری بازار حمل ونقل هوایی ضروری است. با وجود برخی مخالفت ها با رتبه بندی ایرلاین ها و دیگر اصلاحاتی که ذیل آن در این صنعت صورت خواهد گرفت، به نظر می ر سد این بهترین مدل ورود سیاستگذار برای ایفای نقش رگولاتور در صنعت هوایی است و می تواند مقدمه ای بر افزایش دسترسی طبقات میان درآمد به خدمات هوانوردی عمومی در کشور باشد.