با نشانگر وضعیت یا Attitude Indicator بیشتر آشنا شوید

     مسلما برایتان جذابیت دارد که بدانید خلبان از چه ابزارهایی در پرواز کمک می‌گیرد و آن همه دکمه و نشانگرهای روبروی او چیست! اگر پست قبلی ما را درباره جایروسکوپ‌ها (ژیروسکوپ‌ها) مطالعه کرده باشید، آماده‌اید که با هم از دانستن جزییات یکی از این نشانگرها لذت ببریم: Attitude Indicator.

     نشانگر وضعیت یا Attitude Indicator یکی از نشانگرهایی است که از خواص جایروسکوپ استفاده می‌کند. ابتدا خاصیت Rigidity را در این فیلم دقیق‌تر ببینید:

دقت کنید که از قاب‌ها (Gimbal) استفاده شده‌است و جایروسکوپ می‌تواند آزادانه در هر جهتی حرکت کند.

     اگر به خاطر داشته باشید، جایروسکوپ باید با سرعت زیادی بچرخد تا خواصش قابل استفاده باشند. به این منظور دو ساز‌و‌کار مختلف جایروسکوپ را می‌چرخانند: الف) جریان هوا، ب) الکتریسیته

و جهت یادآوری، ببینید که Pitch و Bank به کدام حرکت هواپیما اطلاق می‌شود:

نشانگر وضعیت چیست؟

     نشانگر وضعیت یا Attitude Indicator که قبلا با نام «افق مصنوعی» نیز شناخته می‌شد، هم دوران طولی و هم دوران عرضی هواپیما را به ما نشان می‌دهد: یعنی میزان Pitch و Bank. از دید خلبان که صرفا خروجی نهایی آن را نیاز دارد، اجزای اصلی آن عبارتند از: الف) هواپیمای مینیاتوری که نماینده هواپیمای واقعی است؛ ب) خط افق که بخش آبی (آسمان) را از بخش تیره (زمین) جدا می‌کند. برای نشان‌دادن Pitch از مقیاس‌های 5 و 10 درجه استفاده شده‌است. ؛ ج) خطوط نشانگر درجه که در محیط آن قرار گرفته‌اند و زوایای Bank صفر، 10، 20، 30، 60 و 90 درجه را نشان می‌دهند. مثلث کوچکی در بالای صفحه وجود دارد که هنگام Bank روبروی این خطوط قرار می‌گیرد و میزان Bank را نشان می‌دهد.

اهمیت استفاده از نشانگر وضعیت چیست؟

     اگر خلبان وضعیت دید مناسبی نداشته باشد و نداند افق کجاست، مسلما بدون این ابزار از وضعیت دماغه هواپیما نسبت به افق بی‌خبر است. فرض کنید خلبان در ارتفاع پایینی پرواز می‌کند و همه جا را مه فرا گرفته‌است، اگر خدایی نکرده خلبان بدون اطلاع دماغه را حتی کمی به پایین خم کرده باشد، ممکن است در وضعیت خطرآفرینی قرار گیرد (هرچند سامانه‌های جلوگیری از برخورد به زمین و غیره و غیره به‌قدری پیشرفت کرده‌اند که احتمال چنین اتفاقی بسیار کم است). همچنین میزان Bank اهمیت دارد، چون هم بر راحتی سرنشینان هواپیما اثر مستقیم دارد و هم سازه هواپیما را تحت فشار قرار می‌دهد.

نشانگر وضعیت چطور کار می‌کند؟

     درون نشانگر وضعیت، قاب و لولا وجود دارد: الف) یک لولا در راستای محور عرضی هواپیما که جایروسکوپ حول آن دوران می‌کند و میزان Pitch را به ما نشان می‌دهد؛ ب) یک لولا در راستای محور طولی هواپیما که جایروسکوپ حول آن دوران می‌کند و میزان Roll را به ما نشان می‌دهد.

     یک جریان هوا پس از عبور از فیلتر، از لولای عقب وارد رینگ طوقه داخلی می‌شود و از دو ورودی که در دو سمت روتور قرار دارند، به پره‌های روتور برخورد می‌کند و آن را می‌چرخاند تا به سرعت مورد نظر برسد. برای ایجاد جریان هوا از پمپ خلا یا لوله ونتوری استفاده می‌شود. البته امروزه از جایروسکوپ‌های الکتریکی استفاده می‌شود، چرا که خوانش بهتر و خطای کمتری دارند. وقتی از نوع الکتریکی استفاده شود، حتی نیاز نیست سازه جایروسکوپ دقیقا پشت پنل کابین قرار داشته باشد، می‌توان آن را جای دیگری نصب کرد و فقط داده‌های آن را به پشت پنل انتقال داد. پس با این دو مکانیزم، سرعت چرخش لازم برای روتور جایروسکوپ فراهم شد.

     معمولا وقتی هواپیما روی زمین و اصطلاحا تراز یا Level است، خلبان با یک Knob، آن را در وضعیت تراز تنظیم می‌کند. همانطور که می‌دانیم، وقتی جایروسکوپ به سرعت مورد نیازش برسد، در همان صفحه چرخش اولیه‌اش باقی خواهد ماند (خاصیت Rigidity). بنابراین روتور جایروسکوپ، فارغ از وضعیت افقی یا دورانی هواپیما، وضعیت Level را حفظ خواهد کرد.

     اهرم‌هایی حرکت نسبی جایروسکوپ و بدنه آن را به پنل منتقل می‌کنند. حال کافی است هواپیما Bank کند، روتور جایروسکوپ موازی افق باقی می‌ماند، اما صفحه بیرونی Attitude Indicator می‌چرخد و به تناسب، مقدار زاویه Bank را به خلبان نشان می‌دهد. اکنون تصور اینکه این نشانگر چطور وضعیت Pitch را نشان می‌دهد نباید زیاد دشوار باشد!

منتظر نظرهای شما عزیزان هستیم.

به قلم سید پوریا حسینی