چگونه یخ‌زدن لوله پیتوت جان 228 نفر را گرفت؟

در تاریخ یکم ژوئن سال ۲۰۰۹، قرار است یک فروند ایرباس ۳۳۰ متعلق به شرکت هواپیمایی Airfrance با ۲۱۶ مسافر و ۱۲ خدمه، فرودگاه بین المللی ریودوژانیرو در برزیل را به مقصد فرودگاه شارل دوگل پاریس ترک نماید. پس از گذشت حدود چهار ساعت از پرواز، هواپیما به طور ناگهانی از روی صفحه رادار محو شده و تلاش ماموران کنترل ترافیک جهت برقراری ارتباط با خلبانان این پرواز بی نتیجه می ماند. 

تیم های جستجو و نجات به سرعت وارد عمل شده و به دنبال این هواپیما، در محلی که آخرین بار خلبان این پرواز با واحدهای کنترل راداری ارتباط برقرار کرده بود میگردند. با گذشت ساعتها بی خبری از پرواز شماره ۴۴۷، تمامی امید ها به ناامیدی تبدیل میشود. در خلال پنج روز از زمان ناپدید شدن هواپیما در نهایت تیم های جستجو و نجات و همچنین نیروی دریایی برزیل موفق می‌شوند قسمتی از لاشه هواپیما و همچنین جسد دو سرنشین را از آب بیرون بکشند. اما تیم بررسی سوانح  BEA  به دلیل پیدا نشدن جعبه های سیاه نمی تواند علت وقوع سانحه را به درستی بررسی نماید. 

پس از گذشت دو سال از وقوع سانحه سرانجام در ماه می سال دو هزار و یازده، جعبه‌های سیاه هواپیما پیدا میشوند. پس از بازخوانی داده های ضبط شده پرواز (FDR)  و همچنین صدای ضبط شده کابین خلبانان (CVR) تیم بررسی سوانح به جزئیاتی شوکه کننده در مورد سانحه پی میبرد.

به دلیل طولانی بودن مسیر پروازی (۱۳ ساعت)  ،این پرواز برای یک کاپیتان و دو کمک خلبان برنامه ریزی شده بود. طبق اقدامی رایج در صنعت هوانوردی، کاپیتان پرواز، یکی از کمک خلبانان را جهت انجام استراحت به کابین مخصوص انجام این کار که پشت کاکپیت هواپیمای ایرباس سیصد و سی قرار گرفته است می فرستد. پس از گذشت حدود سه ساعت، کاپیتان کمک خلبان رابرت را بیدار کرده و به کمک خلبان بونین می گوید که خلبان دوم رابرت جای من را خواهد گرفت و پس از توجیه کردن هر دو کمک خلبان، جهت استراحت کاکپیت را ترک می‌کند.

کمک خلبان بونین به مهمانداران هشدار می‌دهد که تا دقایقی دیگر وارد جریان‌های هوایی متلاطم یا همان توربالانس خواهند شد. پس از گذشت دو الی سه دقیقه، هواپیما وارد طوفان هایی شده که خطر یخ زدگی سطوح بدنه هواپیما در میان آنها به شدت وجود داشته است.(بر اساس صدای ضبط شده در جعبه سیاه که همانند برخورد دانه های تگرگ بوده و همچنین روشن شدن سیستم ضد یخ موتورهای هواپیما توسط خلبانان).

کریستالهای یخ آغاز به تجمع در محل مجرای پیتوت میکنند(مجرای پیتوت مجرایی است که در جلوی دماغه هواپیما نصب شده که به وسیله آن و با همکاری مجرایی دیگر به نام استاتیک، سرعت هواپیما را اندازه گیری و توسط مکانیزمی خاص به خلبانان اعلام میکند). پس از گذشت حدود پنج دقیقه، سیستم خلبان خودکار به دلیل انسداد مجرای پیتوت غیر فعال شده و سیستم پیشرانش خودکار موتور هواپیما (Autothrottle)  نیز پس از سه ثانیه غیرفعال می گردد. 

هواپیما به دلیل پرواز در شرایط توربولانس وارد گردش به سمت راست می گردد و کمک خلبان بونین با واکنشی شدید و با حرکت ساید استیک به سمت چپ، قصد بازگرداندن هواپیما به حالت اولیه را دارد، اما به دلیل اعمال واکنش شدید، هواپیما وارد گردش به سمت چپ می شود. پس از گذشت سی ثانیه، به دلیل واکنش های بیش از حد کمک خلبان بونین، هواپیما وارد گردش های پی در پی به راست و چپ می گردد.

در این زمان، کمک خلبان به طور ناگهانی ساید استیک را به سمت خود می‌کشد که باعث بالا رفتن ناگهانی دماغه هواپیما شده و انجام این عمل، نسبت به شرایط در حال وقوع در آن لحظه، عملی غیر ضروری و بیش از حد بوده است. دماغه هواپیما به حدی بالا می رود که هشدار دهنده های وقوع واماندگی دو بار به صدا در آمده و سرعت هواپیما از دویست و هفتاد و چهار نات(پانصد و هفت کیلومتر بر ساعت) به پنجاه و دو نات(نود و شش کیلومتر بر ساعت) کاهش می یابد.

هواپیما با نرخ هفت هزار پا در دقیقه آغاز به افزایش ارتفاع نموده به طوریکه پس از گذشت حدود یک دقیقه، هواپیما به ارتفاع سی و هشت هزار پایی میرسد. هواپیما به دلیل وارد شدن به شرایط واماندگی همانند تکه ای سنگ که به بالا پرتاب شده به پایین سرازیر می گردد. در هنگام پایین آمدن هواپیما، دماغه هواپیما همچنان بسیار بالا بوده اما کمک خلبان هنوز متوجه وقوع واماندگی در هواپیما نشده است.

پس از گذشت زمانی، هنگامی که کمک خلبان رابرت متوجه شرایط واماندگی می گردد، ساید استیک را به سمت جلو کشیده تا دماغه هواپیما را جهت انجام عمل ریکاوری به پایین بیاندازد، اما به دلیل این که کمک خلبان بونین آن را به سمت خود می کشیده، این دو نیرو اثر یکدیگر را خنثی نموده و تغییری در زاویه دماغه هواپیما نسبت به خط افق به وجود نیامده است.

در نهایت، پس از گذشت زمانی، کاپیتان با سختی هرچه تمام تر وارد کاکپیت شده، اما هواپیما با سرعت در حال کاهش ارتفاع بوده و کاری از دست او نیز بر نمی آید. سرانجام این هواپیما با آبهای اقیانوس اطلس برخورد نموده و همه دویست و بیست و هشت مسافر آن کشته می شوند.

منبع: BEA final report